مردنی زانایان و نه مانی زانستی شه رعی
نوسینی: باوکی ئه‌سماء
الحمد لله‌رب العالمین الصلاة والسلام علی قا ئد المرسلین نبیینا وحبیبنا و شفیعنا محمد(صلی الله‌علیه‌وسلم) وعلی اله‌وأصحابه‌ومن تبعه بإ حسان إلی یوم الدین. أما بعد
زانا ڕێپیشان ده ری ڕێگایه بۆ ڕێبواران،زانا چرای ڕوناکی ناو کۆمه ڵگایه،زانا ئاوی تینوان وخواردنی برسییه کانه،زانا چه تری ئوممه ته،زانا زانا زانا،،،هترو هتده تاکۆتایی ،،،به نه مانی زانا ڕێگاکان وون ده بن و ڕێبواران زۆر به ناڕه حه تی ڕێگا ده بڕن،به نه مانی زانا چرای ڕوناکی ناو کۆمه ڵگا ده کوژیته وه و تیشکی نامێنیت،به نه مانی زانا تینوان تینێوێتیان ناشکێت و برسییه کان تێرسکی خۆیان خواردن ناخۆن،به نه مانی زانا چه تری ئوممه ت هه ره س دێنێت که م که س ده توانێت شان بخاته ژێر ئه و چه تره که ڕزگار که ری هه مووئینسانه،تازانا له ناومان دا بێت قه دری نییه!کاتێك ده مرێت قه دری ده زانین،به هه رحاڵ ئه وه ی که من لێره دا ده مه وێت تیشکی بخه مه سه ر مه سه له ی که م بونی زانست و زۆربوونی نه زانینه که مه به ستمان زانست و زانیاری شه رعی یه،به داخه وه جاران ئیمامی بوخاری دوومانگه ڕێی ده کرد تا فه رمووده یه کی سه روه ری مرۆڤایه تی وه رگرێت(صلی الله علیه وسلم) به ڵام ئه مڕۆکه سوپاس بۆ خوای گه وره که نیعمه تێکی ڕشتوه به سه رمرۆڤایه تی دا که ته نیا له گۆگله بنوسه ئیسلام به‌هه رزمانێکیش که خۆت پێت خۆش بێت له ماڵه که ی خۆشته وه به بێ ماندو بوون به ده یان ماڵپه ڕی ئیسلامی به سود دێته به رده مت که پڕن له زانست و زانیاری شه رعی ته نانه ت له خیلافێك و ئیجتیهادێکی زانایانیش بۆ ده قێکی شه رعی ده توانی ئه و به ڵگه یان به ده ست خه یت که به هێز تره به ڵام به داخه وه دیاره کڕیاری زانستی شه رعی زۆر که من به ڵام له زانست و زانیاری و ته کنه لۆجیای سه رده م له زۆر شت ده زانین هه ر له گۆڕینی جوانترین مۆبایل بۆ کۆمپیوته ر بۆ زۆر شتی تر زوو هه وڵی ئه وه ده ده ین فێر بین ئه گه ر خۆشمان نه توانین به په له مامۆستایه ك ده گرین فێرمان بکات!به ڵام زانایانی ئاینی تا نه مرن ئاخیان بۆ هه ڵناکێشین که بڵێین ئاهـــ .... بریا پێش ئه وه ی بمردایه به خزمه تی بگه شتمایه زۆرێك له قسه ی تر....لیره دا مه به ستی من ئه وه نییه که تۆ هه وڵی ئه وه نه ده یت که خۆت فێری زانست و زانیاری سه رده مبکه یت!به ڵام ده ڵێمئه وه نده ی هه وڵی زانستی عیلم و ته کنه لۆجیا ده ده یت له کاتکدا ئه مه ته نیا بۆ دوونیایه ته نانه ت ناتوانێت بێته ناو گۆڕه که شته وه! وه ئایا تائێستا پرسیوته له خۆت که چه ندێك بۆ زانستی شه رعی هه وڵ ده ده یت له کاتێکدا ئه مه یان ڕزگارکه ری دوونیاو قیامه تیشته!؟وه ئایا زانیوته که پێغه مبه ری خوا(صلی الله علیه وسلم) نه مانی زانستی شه رعی به یه کێك له نیشانه کانی قیامه ت له قه ڵه م ده دات؟ له فه رمووده یه کی صه حیح دا ئه نه سی کوڕی مالیك(ڕه زای خوای لێبێت) ده گێڕێته وه که پیغه مبه ری خوا(صلی الله علیه وسلم) فه رمویه تی:(من أشراط الساعة أن یرفع العلم ویثبت الجهل)واته:له نیشانه کانی قیامه ت ئه وه یه که زانست هه ڵده گیرێت و نه زانین ده چه سپێت.
صحی البخاري(١/١٧٨- مع الفتح)وصحیح مسلم(١٦/٢٢٢- مع شرح النووي)
لێره دا زانست مه به ست زانستی شه رعی یه که باسی لێوه ده کرێت له فه رموده که دا وه هه وره ها له فه رموده یه کی تردا که(شقیق)بۆمان ده گێڕێته وه و ده ڵێت له گه ڵ(عبد الله و أبو موسا)دا بووم ووتیان:پێغه مبه ر(صلی الله علیه وسلم)فه رمویه تی:(إن بین یدي الساعة لأیامآ ماینزل فیها الجهل ویرفع فیها العلم)واته:له پێش قیامه تدا ڕۆژانێك دێن نه زانینی تێدا داده به زێت و زانستی تێدا هه ڵ ده گیرێت.
صحیح البخاري(١٣/١٣- مع الفتح)
به ڕاستی ئه گه ر چاوێك به مێژوی ئیسلام دا بخشێنینه وه له سه رده می هاوه ڵانه‌وه تا تابیعین و تابیعی تابیعین و تا ئه مڕۆش به ته واوه تی هه ست به و بۆشاییه گه وره یه ده کرێت له ناو مسوڵمانان دا که له ڕۆژگاری ئه مڕۆدابه ده گمه ن زانایه ك په یدا ده بێت یان ئه گه ر په یداش بوو تا نه مرێت پێی نازانین ئه وه نده زانست و زانیاری که م بۆته‌وه له ناو خه ڵکی مسوڵمان دا په نا به خوا،هه ربۆیه له فه رموده یه کی ترداکه عبد الله کوڕی عه مری کوڕی عاص(ڕه زای خوای لێبێت)بۆمان ده گێڕێته وه ده ڵێت: گوێم له پێغه مبه ری خوا بوو(صلی الله علیه وسلم)ده یفه رموو:(إن الله لایقبض العلم إنتزاعآ ینتزعه من العباد ولکن یقبض العلم بقبض العلماءحتی إذالم یبق عالمآ اتخذ الناس رءوسآ جهالا فسئلوا فأفتوا بغیر علم فضلوا وأضلوا)واته:خوای گه وره زانست هه ڵناگرێت به لێکردنه وه ی له دڵی به نده کانی بکاته وه،به ڵام زانست ناهێڵێت به نه هێشتنی زاناکان ،هه تا کاتێك که وای لێهات زانا نه ما ،ئیتر خه ڵکی که سانێکی نه زان ده که ن به گه وره ی خۆیان وپرسیاریان لێ ده که ن،ئه وانیش به نه زانی فتوایان بۆ ده ده ن،سه ر له خۆشیان و ئه وانیش ده شێوێنن.
صحیح البخاري(١/١٩٤- مع الفتح) وصحیح مسلم(١٦/٢٢٣-٢٢٤مع شرح النووي)
که واته لیره به دواوه بۆمان ده که وت ئه م زانسته شه رعییه له نێو دڵمان دا ده رناکرێته ده ره وه به ڵکو هه رکاتێك زانایه ك وه فات ده کات کۆمه ڵێك زانستی شه رعی له گه ڵ خۆی دا ده باته ژێر گڵ که تا له دونیاداده بێت که م که س هه یه ئه و زانسته ی لێ وه ربگرن کاتێکیش ده مرێت به ده گمه ن ئه و زانسته ده ست ده که وێت خوا په نامان بدات،وه ئیمام عبد الله کوڕی موباره ك له کتێبی(الزهد)دا که نوسراوی خۆیه تی له(ابي امیة الجمحي) ڕه زای خوای لێبێت ده گێڕێته وه که پێغه مبه ری خوا(صلی الله علیه وسلم)فه رموویه تی:(أن من أشراط الساعة ثلاثا:إحداهن أن یلتمس العلم عند الأصاغر)واته:سێ شت له نیشانه کانی قیامه تن یه کیان ئه وه یه که خه ڵکی له‌لای که سانی بچوك به دوای زانست دا ده گه ڕێن.،،
صحیح رواه الطبراني وإبن مبارك في(الزهد)ص -٦١،وذکره الألباني في صحیحه‌رقم(٦٩٥)
سه باره ت به م فه رموده یه پرسیاریان له عبد الله ی کوڕی موباره ك کرد مه به ست له که سانی بچوك کێ یه؟ فه رمووی(الذین یقولون برأیهم ،فأماصغیر یروي عنه کبیر،فلیس بصغیر)واته:ئه وانه ی که به ڕه ئی خۆیان قسه ده که ن وفتواده ده ن،نه ك ئه وه ی که به ته مه ن منداڵه.
وه له حاشیه ی کتێبی(الزهد)یشدا ده‌ڵێت مه به ست له که سانی بچووك ئه هلی بیدعة واته ئه و که سانه ی که دروست کراو داده هێنن له دیندا خوا په نامان بدات،وه هه ر سه باره ت به نیشانه کانی قیامه ت ئیمامی علی(ڕر زای خوای لێبێت)ده گێڕێته وه له پێغه مبه ری خواوه(صلی الله علیه وسلم)که فه رموویه تی:(إذاکثر خطباء منابرکم ورکن علماؤکم إلی ولاتکم فأحلوا لهم الحرام وحرموا علیهم الحلال فأفتوهم بما یشتهون)واته: ئه گه ر ووتار بێژی سه ر مینبه ره کانتان زۆر بون و،زاناکانتان پاڵیان دابه سه رکرده کانتانه وه و بون به پیاوی ئه وان و حه رامیان بۆ حه ڵاڵ کردن و حه ڵاڵیان لێ حه رام کردن و به ئاره زوی دڵی به رپرسه کان فتوایان بۆ دان،ئه واچاوه ڕوانی قیامه ت بکه ن،وه هه ر له هه مان فه رموده دا که ئیمامی عه لی ده یگێڕێته وه(من إقتراب الساعة إذا تعلم علماؤکم لیجلبوا به دنانیرکم ودراهمکم وأتخذتم القرآن تجارة)واته: له نیشانه کانی نزیك بونه وه ی قیامه ت ئه گه ر زاناکانتان بۆ ئه وه فێری زانست ده بوون که دینارو درهه می پێ کۆبکه نه وه،وه قورئانیشتان کرد به بازرگانی.
جزء من حدیث طویل رواه ابو الشیخ وعویس والدلیمي،کلهم عن علي کرم الله وجهه.
هه ربۆیه شێخ (محمد بن رسول)ی به رزنجی خاوه نی کتێبی(الإشاعة لإشراط الساعة)ده فه رمووێت(مه به ستی فه رموورده که ئه وه یه قورئان به پاره ده خوێنن نه ك بۆ خوا).
الأشاعة لأشراط الساعة للشیخ محمد بن رسول البرزنجي.ص١١٢.
به ڕاستی وابزانین هیچ کام له م فه رموده پیرۆزانه پیویست به ڕون کردنه وه ناکات چونکه هه رکه س خوای گه وره جوتێك چاوی پێ به خشیبێت،ڕاستی هاتنه دی فه رموده کان به چاوی خۆی ده بینێت، خۆزگه ئه و به ناو زانایانه ی که دینیان به دونیایان فرۆشتوه و قورئانیان کردۆته ده ست مایه بۆ پاره په یدا کردن وه به رده وام له به رده م ده رگای به رپرسه کان و سه رکرده کان دا که‌وتون و قیامه تیان به دونیای ئه وان ده فرۆشن فیرفانیان پڕیه تی له فه توای لۆك و ئاماده کراو بۆ ڕه زامه ندی سه رکرده کان و خزمه ت کردنی به رژه وه ندییه کانیان،خۆزگه چاوێکیان به م فه رمودانه دا ده خشانده وهو هۆسێکیان وه به ر خۆیان دا ده هێنایه وه و بیرێکیان له حالی خۆیان ده کرده وه و به ڵکو شه رم بیان گرێت و چی دی له وه زیاتر نه بن به مسه خۆر له سه ر ئیسلام و ئیسلام ناشرین نه که ن وه زانستی سه رعی به خه ڵك نه فرۆشن،له م ڕۆژانه ی پێشودا برایه کمان باوکی وه فاتی کرد خوا لیی خۆش بێت له به ر دڵی دایکی مه لایه کی دین فرۆسیان هێنابو قورئانی خوێند بو له ته عزیه که یدا خوا ئاگاداره ٣٠٠٠ هه زار دۆلاری لێ سه ند بون له شاری هه ولێر برایه کیش وتی منیش ژماره ی مه لاکه م وه رگرت په یوه ندیم پێوه کرد وتم له خوا بترسه بۆ وا ئایه ته کانی خوا ده فرۆشیت که چی وتی له وه ڵامدا وتی بابه چه ند ڕۆژه قورئان ده خوێنم قوڕگم وویشك بو خۆی ئاسایی خوا په نامان بدات.له کۆتاییدا براو خوشکی به ڕێزم با که مێك به خۆمان دا بچینه وه وهیچ نه بێت که مێك بتوانین شاره زابین له ئاینه که مان دا له بواری بیرو باوه ڕوبه ته نیاناسینی خوای گه وره و فیقهی شه رعی وپه روه رده وبانگه وازوپاك کردنه و ی نه فس وسیاسه تی شه رعی گرنگی زانینی ژیانی پێغه مبه ری خوا(صلی الله علیه وسلم)...هتد چونکه زانایانی ئیسلامی تا سه ر بۆ مان نامێنن وه ناشبێت ئێمه بۆ خۆمان حه زمان له چی بوارێکی شه رع بێت زیاتر هه وڵ بده ین له وه دا شاره زایی وه رگرین بۆ نمونه هه ندێك که س حه زیان له بواری په روه‌رده ییه ئه مه نده هه وڵ ده ده ن له و بواره دا ئاگایان له حاکمییه تی خوای گه وره نامێنێت یان زۆر شتی تر ده بێت باوه ڕدا له هه موو بوارێکی شه رع داهه وڵ بدات وه ك پێغه مبه ره که ی(صلی الله علیه وسلم) خۆی فێری زانستی شه رعی بکات داواکارین له خوای گه وره یارمه تی ده رمان بێت و شاره زامان بکات له دینه که مان که ڕزگاری دونیاو قیامه تیشمانه.
.jpg)
.jpg)
١. عن أبي مسعود رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم "من قرأ حرفا من كتاب الله فله به حسنة , والحسنة بعشر أمثالها لا أقول ألم حرف , ألف حرف ولام حرف وميم حرف " رواه الترمذي والدارمي وغيرهما وصححه الألباني. واته: پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه وسلم ده‌فه‌رموێت: "هه‌ركه‌سێك یه‌ك پیت له‌قورئان بخوێنێ ئه‌وا یه‌ك چاكه‌ی بۆ ده‌نوسرێت، یه‌ك چاكه‌ش به ده به‌رامبه‌ره، من نالێم كه‌وا (ا لم) ئه‌ك پیته، به‌ڵكو ئه‌لف یه‌ك پیته‌و لام یه‌ك پیته ومیم یه‌ك پیته "
.jpg)
.jpg)
